«Madde 56– Bu maddede derneğin tanımı yapılmıştır. Yürürlükteki Kanun 53 ila 72 nci maddelerinde dernek kurumunu düzenlemiş; fakat dernek tanımına yer vermemiştir.

Bu maddede, 2908 sayılı Dernekler Kanununun 1 inci maddesinde yer alan düzenleme ve yürürlükteki Kanunun 53 üncü maddesi birlikte ele alınmış; doktrinde ileri sürülen görüşlerden yararlanılarak dernek kavramı yeniden tanımlanmıştır. Böylece dernek kavramının, benzer kavramlardan, örneğin adi ortaklıktan, ticaret şirketlerinden, vakıftan ve gönüllü faaliyetlerden ayırdedilmesi sağlanmıştır.

Maddede verilen tanımdan hareketle, derneğin unsurlarını şu şekilde belirleyebiliriz:

a– En az yedi gerçek kişinin bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmeleri,

b– Kazanç paylaşma dışında belirli ve ortak amacı gerçekleştirme,

c– Tüzel kişiliğe sahip olma,

d– Örgütlenmiş kişi topluluğu olma.

İkinci fıkrada derneklerin hukuka veya ahlaka aykırı amaçlarla kurulamayacağı öngörülmektedir.»

 Dernekler

‘Madde 54– Madde, yürürlükteki Kanunun 53. maddesini karşılamaktadır. Dernekler Kanununun hükümleri gözönünde tutularak tasarıda, kişiliğin, tüzüğün en büyük idare amirine verilmesiyle kazanılacağı belirtilmiştir. Bundan başka, amaç unsuru belirtilirken, üyelerine iktisadi yarar sağlamak amacı güden kişi birliklerinin ticaret şirketlerine ilişkin hükümlere tabi olacağı dikkate alınmıştır. Dernek tüzüğünde yer alması zorunlu hususlar için Dernekler Kanunu hükümlerine yollama yapılmıştır.’:

«A. Kuruluşu

I. Kişiliğin kazanılması

Madde 54– Üyelerine iktisadi yarar sağlamak amacı dı-şında, bilim, güzel sanat, eğlence, spor ve hayır gibi amaçları güden kişi birlikleri, dernek olarak kurulma isteğini açıklayan tüzüklerini, gerekli bilgi ve belgelerle o yerin en büyük idare amirine vermekle tüzel kişilik kazanırlar.

Yazılı şekilde düzenlenecek tüzükte derneğin amacı, kaynakları, örgütü ve özel kanunlarla aranan diğer hususlar belirlenir.»

‘1) Terim ve ifade: Terimler Anayasa’ya ve Medeni Kanu-nun öteki maddelerine uydurulmuş, ifade sadeleştirilmiştir. (Anatüzük) terimi, Cemiyetler Kanununda esasen (Ana Nizamname) olarak kabul edilmiş bulunmaktadır.

2) Biçim değişikliği, yoktur.

3) Hüküm değişikliği: Dini gaye güden dernek kurulması Anayasa’nın laiklik ilkesine aykırı olduğu gibi, bugün yürürlükte olan Cemiyetler Kanunu hükümlerine göre de yasaktır. Bu sebeple bu maddenin 1 inci fıkrasından (dini) kelimesi vaktiyle Medeni Kanun Komisyonu tarafından çıkarılmış bulunu-yordu. Gerçekten, 3512 sayılı Cemiyetler Kanununun değişik 9 uncu maddesinin (B) bendi «din, mezhep ve tarikatlar esaslarına dayanan» derneklerin kurulmasını yasak etmiştir. Bu hüküm Anayasa’mızın koymuş olduğu laiklik prensibine de uygun bulunmaktadır. Durum böyle olunca Medeni Kanunumuzla dini derneklerin kurulmasına cevaz vermeye imkan yoktur. Bu sebeple Medeni Kanun Komisyonunun görüşü benimsenerek (dini kelimesi) tasarıdan çıkarılmıştır. Bunun çıkarılmış olması, din görevlilerinin yardımlaşma ve dayanışma dernekleri kurma-larına engel teşkil etmez. Çünkü böyle derneklerde asıl maksat (dini) olmayıp mesleki veya hayridir.’:

«A. Kuruluşu.

I. Kişiliğin doğması.

Madde 53– Siyaset, bilim, güzel san’at, iyilik dernekleriyle eğlence ve spor dernekleri ve asıl gayesi iktisadi olmayan öteki dernekler, Anatüzüklerinde dernek olarak kurulma isteğini açıklamakla kişilik kazanırlar.

Anatüzükte derneğin gayesine, gelir kaynaklarına ve teş-kilatına ilişkin kuralların bulunması gereklidir.»