• «1998 ve 1999 Tasarısı»ndaki Gerekçe

     «Madde 557 - Yürürlükteki kanunun 499 uncu maddesini karşılamaktadır. Maddenin konu başlığındaki «İptal davası» ifadesi aynen korunmuş ancak kenar başlıkta iptal sebeplerini sayma yerine sadece «Sebepleri» denilmekle yetinil-miştir.

    Madde arılaştırılmak suretiyle yeniden kaleme alınmıştır. İlk üç bentte hüküm değişikliği yoktur. Şekle aykırılık hâllerinin de iptal sebebi oluşturduğuna ilişkin yürürlükteki Kanunun 500 üncü maddesinin birinci fıkrası hükmü, (4) numaralı bent olarak düzenlenmiştir. Böylece Kanunda iptal sebeplerinin tamamı bir maddede toplu olarak hükme bağlanmıştır.

    Yürürlükteki maddenin son fıkrası iptal davası ile ilgili olduğundan, bu-radan çıkarılıp dava hakkını düzenleyen 558 inci maddenin birinci fıkrasına alınmıştır.»



  • «1984 Tasarısı»ndaki Gerekçe:

     

    ‘Madde 481 - Maddede, iptal sebebleri bir arada düzenlenmiştir. Böylece yürürlükteki kanunun 499. maddesinden başka 500. maddesinde yer alan şekil noksanı da bu maddeye alınmıştır.

    Buna mukabil yürürlükteki Kanunun 499. ve 500. maddelerinin ikinci fıkralarında yer alan iptal dâvasına ilişki hü-kümler için ayrı bir madde (482. madde) tahsis edilmiştir.

    Yürürlükteki Kanunun 499. maddesinin birinci fıkra-sında yer alan «iptal olunabilir» deyimi «iptal için dâva açıla-bilir» tarzında değiştirilmiştir. Zira hükümsüzlüğün defi yoluyle ileri sürülmesi bir yana, ölüme bağlı tasarruflarda ister ehliyetsizlik, ister irade bozukluğu, ister hukuka veya ahlâka aykırılık, ister şekillere uymama söz konusu olsun, iptal dâvası açılması gerekli bulunmaktadır. Diğer bir ifade ile, ölüme bağlı tasarruf-larda hükümsüzlük, şekil noksanı, ehliyetsizlik veya kanuna ya da ahlâka aykırılıktan ileri gelse bile bir kesin hükümsüzlük söz konusu değildir.’:

     

    «A. İptal dâvası

    I. Sebepleri

    Madde 481 - Aşağıdaki sebeplerle bir ölüme bağlı tasarrufun iptali için dâva açılabilir.

    1. Tasarruf, mirasbırakanın tasarruf ehliyeti bulunma-dığı bir sırada yapılmışsa,

    2. Tasarruf, yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama sonucunda yapılmışsa,

    3. Tasarrufun içeriği veya bağlandığı şart ya da yükümlülükler hukuka veya ahlaka aykırı ise,

    4. Tasarruf, kanunda öngörülen şekillere uyulmadan ya-pılmışsa.»


  • «1971 Tasarısı»ndaki Gerekçe:

     

    ‘1) Terim ve ifade: Terimler yukarıki maddelerde kullanılmış olan terimlere uydurulmuş, özellikle iki numaralı bente «hata hile, tehdit ve cebir» yerine «yanılma, aldatma, korkutma ve zorlama» terimleri konulmuştur. Ayrıca maddenin ifadesi basitleştirilmiştir.

    2) Biçim değişikliği: Bu maddedeki (4) numaralı bent, 500 üncü maddeden alınarak buraya aktarılmış ve böylece bütün geçersizlik sebepleri 499 uncu maddede toplanmış bulunduğu için tasarıdaki bu madde üç değil dört bent halinde kaleme alınmış ve maddenin yürürlükteki en son fıkrası, sistematik bakımdan kendi yeri olan 500 üncü maddeye aktarılmıştır.

    3) Hüküm değişikliği: Bu fasıldaki maddeler ölüme bağlı tasarrufların geçersizliğini ve indirimini düzenlemektedir. Ge-çersizlik (butlan) demektir. Bu Türkçe terim gerek yasa dili-mizde, gerek doktrinde yerleşmiş bulunmaktadır. Geçersizliği düzenleyen maddeler altıncı faslın 499, 500 ve 501 inci madde-leridir. Gerek yürürlükteki metinde ve gerek bu metnin İsviçre aslında, ölüme bağlı tasarrufun geçersiz kılınmasının, ehliyetsizlik, kanuna ve genel ahlâka aykırılık gibi sebepleri 499 ncu maddede, şekil noksanına ilişkin sebebi de 500 ncü maddede düzenlenmiştir. 500 ncü maddenin son fıkrasında 499 ncu maddeye yollama yapılmış, ikinci fıkrasında da  şekle ait noksanın özel bir durumu düzenlenmiş, 499 ncu maddenin son fıkrasında ise dava hakkının kimlere ait olduğu saptanmıştır. Böylece bu maddeler tedvin edilirken 499 ve 500 ncü madde hükümleri, gerek geçersizlik sebepleri, gerek dava hakkı, gerek geçersizlik kararının sonuçları bakımından birbirine karışmış ve iç içe geçmiş bir durum göstermektedir. Medenî Kanun Komisyonu bu karışmayı ortadan kaldırıp her kuralı yerli yerine oturtmak için, geçersizlik sebeplerini 499 uncu maddede; dava hakkını ve geçersizliğin sonuçlarını 500 üncü maddede düzenlemeyi daha rasyonel ve sistematik bakımdan daha elverişli bulmuş ve bu ön tasarıda bu maddeleri o suretle kaleme alma konusunda oybirliğine varmıştır. Böylece 499 uncu maddenin (I) rakkamını taşıyan ikinci kenar başlığından «ehliyetsizlik, kanuna veya adabı umumiyeye mugayeret» kelimeleri kaldırılıp, bunların yerine sadece «sebepleri» kelimesi konulmuştur. (A) harfini taşıyan birinci kenar başlıkta «geçersizlik davası» denildiği için ikinci kenar başlıktaki «sebepleri» kelimesinin bu geçersizliğe ilişkin olduğu açık bir şekilde anlaşılmaktadır. Bu sebeple «ge-çersizlik sebepleri» denilmeyip, sadece «sebepleri» denilmiştir. 499 uncu maddenin metninde dört numaralı bentte geçersizlik sebebi olarak şekil noksanı, 500 üncü maddeden buraya aktarılmak suretiyle zikredilmiş ve 499 uncu maddenin son fıkrası ise 500 üncü maddeye aktarılmıştır. Böylece 499 uncu madde ölüme bağlı tasarruflara ilişkin bütün iptal sebeplerini kapsamakta ve ön tasarıda bu madde sadece bu sebeplere hasr ve tahsis edilmiş bulunmaktadır.’:

     

    «A. Geçersizlik davası

    I. Sebepleri

    Madde 499 - Ölüme bağlı tasarrufun, aşağıdaki durumlarda, mahkemece geçersizliğine karar verilir:

    Eğer tasarruf,

    1. Mirasbırakanın tasarrufa yetenekli olmadığı bir sırada yapılmışsa;

    2. Yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama sonucunda yapılmışsa;

    3. İçindekiler veya bağlanmış olduğu şart genel  ahlâka veya hukuka aykırı ise;

    4. Yasanın öngördüğü şekle uyulmadan yapılmışsa.»