“Madde 871 - Yürürlükteki kanunun 786 ncı maddesini karşılamaktadır.

Maddenin ‘Tertip’ şeklindeki kenar başlığı içeriğine uygun olarak ‘Rehin dereceleri arasındaki ilişki’ şeklinde değiştirilmiştir.

Maddede her taşınmaz rehninin sabit bir derecesi olduğu önceki sıradaki derece içindeki rehin ve rehinlerin sona ermesi, bu derecenin kısmen veya tamamen boşalması hâlinde, sonraki sıradaki taşınmaz rehinlerinin bu önceki sıraya ilerleyemeyeceği ve malikin boşalan rehin derecelerine yeniden taşınmaz rehni tesis edebileceği düzenlenmektedir.

Bu kural, yani her taşınmaz rehninin sabit bir derecesi olacağı kuralı emredici nitelikte sayılmamıştır. Aksine yapılan sözleşmeler, yani bir taşınmaz rehninin boşalan öndeki bir dereceye ilerleyebileceği hususunda yapılacak söz-leşmeler kaynak Kanunun bu maddeyi karşılayan 814 üncü maddesinin üçüncü fıkrasından farklı olarak, resmî şekle tâbi tutulmuştur. Bu bir geçerlilik şartıdır. Bu tür bir sözleşme rehin kurulurken yapılabileceği gibi, rehnin kurulmasından sonra yapılması da mümkündür.

Boşalan dereceye ilerleme hakkı veren sözleşmelerin tapu kütüğüne şerhi, bir geçerlilik şartı olmayıp, bu hakkın taşınmaz üzerinde daha sonra hak sahibi oabilecek kişilere karşı ileri sürülebilmesini sağlayabilmek için öngörülmektedir. Bu şekilde yürürlükteki metinde yer alan ve yanlış yorumlara sebebiyet veren ‘muteber olması tapu siciline şerh verilmesine bağlıdır’ şeklindeki ifade düzel-tilmiştir.

Bir alacaklının boşalan dereceye ilerleme hakkı varsa, ona ait rehin hakkının, önceki sırada bulunan her hangi bir rehin derecesi boşaldığında bu boşalan dereceye tescili, bu alacaklı tarafından istenebilecektir. Boşalan bu derece bir önceki sırada olabileceği gibi, daha önceki bir sırada da olabilir. Tarafların bu konuda daha somut sözleşmeler yapması, örneğin boşalan dereceye ilerleme hakkını sadece bir önceki sıraya veya daha önceki herhangi bir sıraya hasretmeleri mümkün kılınmıştır.”

‘Madde 789 - Madde, yürürlükteki kanunun 786. madde-sini karşılamaktadır. Yürürlükteki maddenin kenar başlığında kullanılmış olan “tertip” deyimi yerine, tasarıda kaynak İsviçre Medeni Kanununun 814. maddesinin Almanca metnine ve a-maca uygun olarak “rehin dereceleri arasındaki ilişki” deyimi konulmuştur. Madde, kaynak kanuna uygun olarak üç fıkra hâlinde düzenlenmiştir.

Yürürlükteki metinde, boşalan dereceye geçme hakkını tanıyan sözleşmelerin tâbi olacağı şekil hakkında bir hüküm mevcut değildir. Tasarıda bu sözleşmelerin “resmî şekide” ya-pılacağı hükme bağlanmak suretiyle boşluk doldurulmuş, şerh verilmesinin bu sözleşmeye aynî etki sağlayacağı açıklığa kavuşturulmuştur.’:

“2. Rehin dereceleri arasındaki ilişki

Madde 789 - Aynı taşınmaz üzerinde farklı sıralarda kurulmuş bulunan rehin haklarından birinin terkin edilmiş ol- ması, sonraki sırada yer alan rehinli alacaklıya boşalan dereceye geçme hakkı vermez.

Terkin edilen rehin hakkı yerine yeni bir rehin hakkı ku- rulabilir.

Sonraki sırada yer alan rehinli alacaklılara boşalan dereceye geçme hakkı veren sözleşmelerin aynî etki sağlamaları resmî şekilde yapılmalarına ve tapu kütüğüne şerh verilmelerine bağ-lıdır.”

‘1) Terim ve ifade: Yürürlükteki metnin kenar başlığındaki (tertip) kelimesi yerine (derecelerin sırası) denilmiştir. Zira bu deyimle derecelerin değişmez bir sıra izlediği daha açık bir şekilde belirtilmektedir. Maddenin üçüncü fıkrasında, boş kalan rehin derecesine geçme amaciyle yapılan sözleşmelerin geçerli olduğu daha açık bir şekilde belirtilmiştir; zira yürürlükteki metinde bu konudaki sözleşmenin geçerliliği, tapu kütüğüne verilecek şerhe bağlanmıştır ki bu bir tercüme yanlışından baş- ka bir şey değildir. Boş kalan dereceye geçme konusundaki sözleşme, kanuni şekle uygun olarak yapıldığı takdirde, kütüğe şerh verilmemiş olsa bile geçerlidir; şerh verildiği takdirde söz-leşme aynî bir sonuç doğurur ve herkese karşı ileri sürülebilir. İşte bu nokta, maddenin İsviçre aslında olduğu gibi bu öntasarının son fıkrasında açık olarak belirtilmiş bulunmaktadır.

2) Biçim değişikliği): Ayrı ayrı iki kuralı kapsayan bu madde iki müstakil fıkra haline konulmuştur.

3) Hüküm değişikliği, yoktur. Yukarıda (terim ve ifade) kısmında açıklanmış olan değişiklik düzeltme niteliğinde olup, kural değişikliği niteliğinde değildir.’:

“2. Derecelerin sırası

Madde 786 - Bir taşınmaz üzerinde birden çok derecede rehinler kurulmuşsa bunlardan birinin kütükten silinmesiyle, sonra derecede bulunan rehinli alacak boşalan dereceye geçmez.

Kütükten silinen önceki rehnin yerine yeni bir rehin kurulabilir.

Taşınmaz rehnine bağlı alacağın boşalan üst dereceye geç- mesine ilişkin sözleşme, geçerlidir; ancak bu sözleşmenin ayni bir sonuç doğurması için tapu kütüğüne şerh verilmesi gereklidir.”