“Madde 764 - Yürürlükteki kanunun 688 inci maddesini karşılamaktadır.

Hüküm değişikliği yoktur. Kenar başlıklarıyla birlikte arılaştırılmak suretiy-le yeniden kaleme alınmıştır. Yürürlükteki metinde, mülkiyeti saklı tutma anlaşmasının alıcının yerleşim yerindeki noter tarafından onaylanması ve sicile tescil edilmesi koşulu aranmıştır. Buna karşılık maddede, sözleşmenin herhangi bir noterde resmî şekilde düzenlenmesi, fakat alıcının yerleşim yeri noterliğinde sicile kaydedilmesi esası getirilmiştir. Resmî şekil, sözleşmeyi daha güvenilir hale getirecektir. Bunun herhangi bir noterde düzenlenebilmesi ise, büyük bir kolaylık sağlar. Bu sözleşme, alıcının yerleşim yeri noterliğinde sicile kaydedilecektir. Alıcının durumunu öğrenmek isteyenler için en uygun yer burasıdır.

Hayvan satışlarında mülkiyeti saklı tutma sözleşmesi yapma gereği bulunmamaktadır. Çünkü hayvan satışlarında teslimsiz rehin tesisi imkhanı vardır; böylece satış parası, teslimsiz rehinde güvence altına alınabilecektir. (m.940)”

‘Madde 682 - Madde, yürürlükteki kanunun 688. madde-sini karşılamaktadır.

Yürürlükteki metinde mülkiyeti saklı tutma anlaşma-sının alıcının yerleşim yerindeki noter tarafından tasdik edilmesi ve sicile tescil edilmesi şartı aranmıştır. Buna mukabil tasarıda, sözleşmenin herhangi bir noterde resmî şekilde düzenlenmesi, fakat alıcının yerleşimyeri noterliğinde sicile kaydedilmesi esası getirilmiştir. Resmî şekil, sözleşmeyi daha güvenilir hale getirecektir. Bunun herhangi bir noterde düzenlenebilmesi ise büyük bir kolaylık sağlar. Bu sözleşme, alıcının yerleşimyeri noterliğinde sicile kaydedilecektir. Alıcının durumunu öğrenmek isteyenler için en uygun yer burasıdır.’:

“2. Mülkiyetin saklı tutulması

a. Genel olarak

Madde 682 - Başkasına devredilen bir malın mülkiyetinin saklı tutulması resmî şekilde yapılacak sözleşmenin devralanın yerleşimyeri noterliğinde özel siciilne kaydedilmesi ile sonuç doğurur.

Hayvan satışlarında mülkiyeti saklı tutma sözleşmesi ya- pılamaz.”

‘1) Terim ve ifade: Bu maddenin şimdi yürürlükte olan metninin kenar başlığındaki (mülkiyeti muhafaza mukavelesi) sözü, yerinde bir terim değildir. (Muhafaza), koruma demektir. Oysa burada söz konusu olan husus (mülkiyeti kendisinde saklı tutma, kendi üzerinde alıkoyma) işlemidir. Bu nedenle kenar başlık ona göre değiştirilmiştir. Medenî Kanunun çeşitli yerle-rindeki (hapis hakkı) terimi için (alıkoyma hakkı) terimi yerleştirilmiş bulunduğundan burada (mahfuz tutma) anlamına gelen (saklı tutma) deyimi tercih olunmuştur. Bundan başka maddenin metnindeki terimler yukarı maddelere uygun duruma getirilmiş, ifade sadeleştirilmiş ve kimi yerlerde açıklaştırılmıştır.

2) Biçim değişikliği: Bu maddeye bir fıkra eklenmiş ol-duğu için, madde üç müstakil fıkra haline gelmiştir.

3) Hüküm değişikliği: 688 inci maddede, satılıp teslim edilen bir taşınmazda, mülkiyetin satıcı üzerinde saklı tutulması konusu düzenlenmektedir. Burada özellikle söz konusu olan husus, borçlarla ilgili bir sözleşme biçiminin belirlenmesi olmayıp, bir alım satım sözleşmesinde konulmuş olan (mülkiyeti saklı tutma) şartının kurallarını göstermektedir; zira bu konu doğrudan doğruya aynî hakları ilgilendirmektedir.

Maddenin birinci fıkrasında esaslı bir kural değişikliği yapılarak mülkiyeti saklı tutma sözleşmesi için yazılı biçim yeterli görülmüş ve tescilin de, noterlikçe değil, ticaret sicili memurluğunca tutulacak özel bir kütüğe yapılması niteliği bakı-mından daha uygun bulunmuştur. Gerçi İsviçre’de bu tescil icra dairelerinde yapılmakta ise de, bizde icra dairelerinin işleri pek çok olduğundan, orada bir de bu gibi tescil işlerinin düzenle yürütülmesini sağlanamaz. Buna karşılık ticaret sicilleri daha muntazam tutulduğu ve bu gibi işlemler de çok defa ticari nitelikte ve taksitle satışlarda yapıldığı için tescilin ticaret sicili memurluğunda tutulacak bir kütüğe yapılması yerinde olacaktır. Şu noktayı belirtmek gerekir ki ticaret sicili memuru resen bir sözleşme düzenleyip tasdik edecek değildir; sadece kendisine getirilen ve taraflara ait olduğu gerekli belgelerle teşvik edilen yazılı bir sözleşmeyi kütüğe kaydedecektir. Böyle bir kayıt kü-tüğe düşürüldükten sonra, ilgililer arasında herhangi bir anlaşmazlık çıkarsa, başkasına teslim edilmiş bir taşınır üzerinde mülkiyeti saklı tutma şartı bulunup bulunmadığından emin olmak isteyen kişiler, ticaret sicili memuruna baş vurarak, tutulan kütüğe bakabileceklerdir. Zaten bu konuda bir kütük tutulmasından maksat da budur ve bu kütük ilgili olan herkese açıktır.

Herhangi bir anlaşmazlık çıkmamış olan durumlarda, iyiniyet sahibi edinenlerin haklarının bu tescil ile zedelenmesi doğru görülmediğinden bu maddeye eklenen ikinci fıkra ile iyiniyetli üçüncü kişilerin haklarının saklı olduğu belirtilmiştir.

688 inci maddenin son fıkrasında esaklı bir hüküm deği-şikliği yapılmamış olmakla birlikte, içinde mülkiyeti muhafaza şartı bulunan bir hayvan alım satımında, alım satım sözleşmesinin büsbütün geçersiz olmayıp sadece mülkiyeti muhafaza şartının geçersiz olduğu belirtilmiştir.

Bu maddede yapılan bir kural değişikliği de buraya motorlu nakil araçları hakkında bir ekleme yapılması şeklinde olmuştur. Bugün motorlu ulaştırma araçları, Trafik Kanunu gereğince, trafik idarelerinde veya trafik işlerine bakan öteki mercilerde kayıtlıdır. Eğer bir motorlu nakil aracının satış işleminde mülkiyeti saklı tutma şartı varsa o sözleşmenin trafik kayıtlarına işlenmesi gerekli görülmüştür. Bu suretle bu araç-ların, (mülkiyeti saklı tutma kaydı) ile yapılan satışından sonra aracın bir üçüncü kişiye devredilmesi halinde bu üçüncü kişinin iyiniyet ileri sürmesine imkân kalmayacaktır. Trafik idaresine durumu bildirecek olan makam, ticaret sicil memurudur. İlgili olan kimse dahi bu memuru tahrik ederek durumun trafik idaresine bildirilmesini sağlayabilir.’:

“2. Mülkiyeti saklı tutma sözleşmesi

a) Genel olarak

Madde 688 - Bir kimse tarafından edinilen ve ona teslim olunan taşınırlar üzerindeki mülkiyetin devredende alıkonulmasının geçerli olması için, buna ilişkin sözleşmenin yazılı olması ve o kimsenin ikametgâhındaki ticaret kütüğü memurluğunca tutulan özel kütüğe tescil edilmesi şarttır; motorlu taşıt araçları için yapılan mülkiyeti saklı tutma sözleşmesi, ticaret kütüğü memuru tarafından o aracın kayıtlı bulunduğu trafik dairesine bildirilir ve bu dairedeki kaydına işaret olunur.

İyiniyetli üçüncü kişilerin hakları saklıdır.

Hayvan alım satımında mülkiyeti saklı tutma sözleşmesi geçersizdir.”