Bilindiği gibi, Yargıtay 11. HD. ve Yargıtay 19. HD., "(ticari nitelikteki) menfi tespit davasının arabuluculuk dava şartına tâbi olup olmadığı" konusunda yakın tarihte birbiriyle çelişen kararlar vermiştir.
Buna göre,
11. HD. 10.02.2020 T. 3048/1093 sayılı kararında;
“ ‘Çek istirdadı’ davasında arabulucuya başvurulmasının ‘dava şartı’ olmadığı- ‘Çekten kaynaklı menfi tespit davasından’ önce ‘arabulucuya’ başvurmanın ‘dava şartı’ olduğu- Menfi tespit davasının, arabuluculuk dava şartına tâbi olmayan çek istirdadı davası ile birlikte açılmış olması durumunda artık menfi tespit talebinin, ‘arabuluculuk’ ‘dava şartına’ tâbi olmayacağı”,
19. HD. ise -BAM Hukuk Dairelerinin Kesin Nitelikteki Kararları Arasındaki Uyuşmazlığın Giderilmesi istemi üzerine- 13.02.2020 T. 85/454 sayılı kararında;
“Ticari nitelikteki menfi tespit davalarında dava açılmadan önce ‘arabuluculuğa’ gidilmesinin zorunlu olmadığı, arabulucuya gidilmiş olmasının bir ‘dava şartı’ olmadığı”
sonucuna ulaşmıştır.
19. HD.'nin kararında belirttiği gibi, bu konu doktrinde de tartışılmış ve farklı görüşler savunulmuştur.
Yargıtay Büyük Genel Kurulunun 23/01/2020 tarih ve 1 sayılı kararı uyarınca,
11. Hukuk Dairesi’nin
İhtisas Alanı: Borçlar-Ticaret Hukuku;
Temel Görevi: Ticaret Hukuku / Sigorta Hukuku
olarak belirlenmiş ve 11. HD.’nin temyiz inceleme görevi, 6 madde halinde aşağıdaki şekilde tespit edilmiştir:
1) 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununda yer alan ticari işletme, ticaret sicili ve unvanı, haksız rekabet, ticari defterler, acente, şirketler (anonim, limited, kollektif ve komandit), kıymetli evrak (poliçe, bono, çek ve diğerleri), yolcu ve eşya taşıma, deniz ticareti (gemi, donatma iştiraki, deniz kazaları, deniz taşımaları), sigorta (hayat, mal, sorumluluk ve deniz sigortaları) ve ilişkilerinden ve sigorta sözleşmesinden kaynaklanan prim alacaklarına ilişkin davalar sonucu verilen hüküm ve kararlar,
Hatırlatma; 6098 sayılı TBK'nın 520 vd. maddelerinde düzenlenen simsarlık (tellallık) sözleşmesinden kaynaklanan davalar sonucu verilen hüküm ve kararların temyiz inceleme görevi 13. Hukuk Dairesi'ne,
Konut ve işyeri sigortası sözleşmeleri ile can-hayat sigortası (taşıma hukukundan doğup doğmadığına bakılmaksızın) sözleşmelerinden kaynaklanan davalar (rücu davaları dâhil) ile TTK'nın 1472. maddesinden kaynaklanan Sigortalının kendi trafik kasko sigortasına, trafik sigortasının da kendi sigortalısına karşı açtığı tazminat davaları ile yolcu taşıma ilişkisi dâhil sigortanın taraf olduğu her türlü cismani ve maddi zararlı trafik kazalarından doğan davalar nedeniyle verilen hüküm ve kararların temyiz incelemesi 17. Hukuk Dairesi'ne,
Tacirler arası hizmet alım sözleşmesinden kaynaklanan davalar (rücu dâhil) sonucu verilen hüküm ve kararların temyiz inceleme görevi 23. Hukuk Dairesi'ne ait olacağı
2) TTK'nın 4. maddesi atfıyla, Türk Medeni Kanununda yer alan, rehin karşılığında ikraz ile meşgul olma (TMK m. 962-969; TTK 4/1)) işlerinden kaynaklanan davalar sonucu verilen hüküm ve kararlar,
3) TTK'nın 4. maddesinin atfıyla, Türk Borçlar Kanununda yer alan, işletmenin satılma ve değiştirilmesi (TBK. m. 202-203), yayım sözleşmesi (TBK m. 487-501), kredi mektubu ve kredi emri (TBK m. 515-519), ticari temsilciler, ticari vekiller ve diğer tacir yardımcıları (TBK m. 547-554), ticari nitelikli havale (TBK m. 555-560), saklama sözleşmeleri (TBK m. 561 vd.) ilişkilerinden kaynaklanan alacak davaları sonucu verilen hüküm ve kararlar, 4) Bankacılık Kanunu, Ticari İşletme Rehni Kanunu, Sermaye Piyasası Kanunu, 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu ve 5941 sayılı Çek Kanunu'ndan kaynaklanan alacak davaları,
Hatırlatma: Bu yasalardan kaynaklanan itirazın iptali ve menfi tespit davaları sonucu verilen hüküm ve kararların temyiz inceleme görevi 19. Hukuk Dairesi'ne,
Tüketici kredisi sözleşmelerinden kaynaklanan davalar sonucu verilen hüküm ve kararların temyiz inceleme görevi 13. Hukuk Dairesi'ne ait bulunmaktadır.
5) 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 1521. maddesinde sayılan (Ticaret şirketlerinde, ortakların veya pay sahiplerinin şirketle veya birbirleriyle şirket ortaklığından veya pay sahipliğinden kaynaklanan davalarda veya şirketin yönetim kurulu üyeleri, yöneticileri, müdürleri, tasfiye memurları ya da denetçilerine karşı açılacak davalar) davalar ile taşıma (kara, hava, deniz ve uluslararası sözleşmeler dâhil) ve sigorta hukukundan kaynaklanan alacak davaları yanında İİK'nın 67. maddesine dayalı itirazın iptali ve İİK'nın 72. maddesinden kaynaklanan borçlu olmadığının tespiti davaları sonucu verilen hüküm ve kararlar,
6) Tarafların ve mahkemenin sıfatına bakılmaksızın, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (556 sayılı Markaların Korunması, 551 sayılı Patent Haklarının Korunması, 554 sayılı Endüstriyel Tasarımların Korunması ve 555 sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkında Kanun Hükmündeki Kararnameleri dahil) ile 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, 5147 sayılı Entegre Devre Topoğrafyalarının Korunması Hakkındaki Kanun ve 5042 sayılı Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarının Korunmasına İlişkin Kanun’dan kaynaklanan davalar sonucu verilen hüküm ve kararlar.
Yargıtay Büyük Genel Kurulunun 23/01/2020 tarih ve 1 sayılı kararı uyarınca,
19. Hukuk Dairesi’nin
İhtisas Alanı: Borçlar-Ticaret Hukuku
Temel Görevi: Ticaret Hukuku, Bankalar Hukuku
olarak belirlenmiş ve 19. HD.’nin temyiz inceleme görevi, 7 madde halinde aşağıdaki şekilde tespit edilmiştir:
1) Ticari nitelikteki alım-satım sözleşmesinden kaynaklanan her türlü davalar sonunda verilen hüküm ve kararlar,
Hatırlatma: Taraflarının sıfatına bakılmaksızın abonelik sözleşmelerinden kaynaklanan davalar sonucu verilen hüküm ve kararların temyiz inceleme görevi 3. Hukuk Dairesi'ne ait bulunmaktadır.
Tacirler arası hizmet alım sözleşmesinden kaynaklanan davalar sonucu verilen hüküm ve kararların temyiz inceleme görevi 23. Hukuk Dairesi'ne ait bulunmaktadır.
2) Tarafları tacir olup, İİK'nın 89. maddesi uyarınca açılmış menfi tespit davaları,
Hatırlatma: Tarafların tacir ve işin ticari işletmeyle ilgili bulunmadığı İİK'nın 89. maddesinden kaynaklanan menfi tespit davaları sonucu verilen hüküm ve kararların temyiz inceleme görevi 4. HD.'ne ait bulunmaktadır.
3) Deniz Hukuku, Kooperatifler Hukuku, Taşıma Hukuku ve Sigorta Hukuku uygulamasından ve istisna sözleşmelerinden doğan davalar hariç olmak üzere;
3.1) İİK'nın 67. maddesine göre açılan ticari dava niteliğindeki itirazın iptali davaları sonunda verilen hüküm ve kararlar,
3.2) İİK'nın 69. maddesinden kaynaklanan borçtan kurtulma davaları sonunda verilen hüküm ve kararlar,
3.3) İİK'nın 72. maddesine dayanan ticari dava niteliğindeki menfi tespit ve istirdat davaları sonunda verilen hüküm ve kararlar,
Hatırlatma: Tacirler arasında, (aşağıda 12.Hukuk Dairesinin görevine giren işler dışındaki) kira ilişkisinden kaynaklanan davalar (kira tespiti ve uyarlama dâhil) sonucu verilen hüküm ve kararların temyiz incelemesi 3. Hukuk Dairesine aittir.
Tacirler arasında, 2004 sayılı İİK'nın 10. babında yazılı hükümlerden (kira alacağı ve tahliye) kaynaklanan itirazın kaldırılması ve tahliyeye ilişkin olup icra mahkemelerince verilen hüküm ve kararlar, ile kira alacağı nedeniyle başlatılan takipler üzerine icra mahkemelerince verilen itirazın kaldırılması kararlarının temyiz inceleme görevi 12. Hukuk Dairesine aittir.
Tacirler arası hizmet alım sözleşmesinden kaynaklanan davalar sonucu verilen hüküm ve kararların temyiz inceleme görevi 23. Hukuk Dairesi’ne ait bulunmaktadır.
4) Banka ve finans kuruluşlarından kullandırılan genel veya ticari kredi sözleşmelerinden kaynaklanan itirazın iptali ve menfi tespit davaları sonunda verilen hüküm ve kararlar,
Hatırlatma: Deniz hukuku, taşıma ve sigorta hukukundan kaynaklanan tüm davalar sonucu verilen hüküm ve kararlar ile banka ve finans kurumlarınca kullandırılan genel ve ticari kredi sözleşmelerinden kaynaklanan alacak davaları sonucu verilen hüküm ve kararların temyiz inceleme görevi 11. Hukuk Dairesi’ne,
Tüketici kredisinden kaynaklanan davalar sonucu verilen hüküm ve kararların temyiz inceleme görevi 13. Hukuk Dairesi'ne,
Kooperatifler hukukundan kaynaklanan davalar sonucu verilen hüküm ve kararların temyiz inceleme görevi 23. Hukuk Dairesi’ne ait bulunmaktadır.
5) Finansal kiralama sözleşmesinden kaynaklanan her tür dava sonunda verilen hüküm ve kararlar,
6) Faktoring sözleşmesinden kaynaklanan her tür dava sonunda verilen hüküm ve kararlar,
7) Tarafların ve mahkemenin sıfatına bakılmaksızın 5464 sayılı Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu uyarınca verilen hüküm ve kararlar.
Görüldüğü gibi, Daireler arasındaki işbölümüne ilişkin olarak istisnalar da, “Hatırlatma” şeklinde not düşülmüştür.
Ticari nitelikteki menfi tespit davalarında, arabuluculuk dava şartı ile ilgili 11. HD. ve 19. HD.'nin vermiş olduğu çelişen içtihatlar gözetildiğinde, bu dairelerin (ve diğer dairelerin) temyizen inceleme görevi ayrı bir önem kazanmaktadır. Bu nedenle, Yargıtay Büyük Genel Kurulunun 23/01/2020 tarih ve 1 sayılı kararını ayrıntılı olarak inceleyebilir veya önceki işbölümü kararlarına bu adresten ulaşabilirsiniz.